Sylabus przedmiotu

Student, deklarujący chęć uczestniczenia w zajęciach, powinien interesować się współczesną kulturą, zwłaszcza jej sferą polityczną. Wskazane jest (choć nie jest to wymóg bezwzględny), aby osoby biorące udział w zajęciach wykazywały też bliższe zainteresowanie metodami badawczymi szeroko rozumianych "nauk o kulturze" (antropologii kulturowej/antropologii społecznej, kulturoznawstwa itp.), socjologii, politologii, historii (metodologii historii), psychologii/psychologii społecznej, także teorii komunikacji i komunikowania się.

• klasyczna metoda problemowa
• konsultacje
• objaśnienie lub wyjaśnienie
• wykład informacyjny
• wykład konwersatoryjny
• wykład problemowy

Tematyka zajęć obejmuje dwa poziomy rozważań: poziom krytyczny oraz metakrytyczny. Na poziomie pierwszym studenci zapoznają się z najważniejszymi (oferowanymi w światowej literaturze przedmiotu) stanowiskami badawczymi (o naukowo-krytycznym charakterze) próbującymi wyjaśnić "naturę" teorii spiskowych - ich formy i rodzaje, historyczną ciągłość i dynamikę, sposoby artykułowania się, współczesny "rozkwit", kulturowe źródła, strukturę, logikę/metodologię, semantykę, społeczno-polityczne konsekwencje etc.). Na tym etapie rozważań nakreślona zostanie linia demarkacyjna między właśnie stricte naukowymi narracjami na temat teorii spiskowych a narracjami pseudonaukowymi (bezkrytycznymi, zideologizowanymi - najczęściej o charakterze paranaukowej publicystyki), których celem jest tylko dezawuowanie teorii spiskowych (ich ośmieszanie, odsyłanie w sferę irracjonalnych imaginacji, ideowa walka z nimi itp.). Poziom drugi obejmuje porównawczą analizę krytyczną naukowych narracji o teoriach spiskowych. Celem tej analizy jest przyjrzenie się poznawczym walorom naukowych badań nad teoriami spiskowymi - zorientowanie się, które z nich w sposób przekonujący oraz pod jakim względem przybliżają nas do zrozumienia złożonego fenomenu teorii spiskowych.

• końcowe zaliczenie pisemne

1. Lech Zdybel, Idea spisku i teorie spiskowe w świetle analiz krytycznych i badań historycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2002, ss. 602.

2. Karl R. Popper,O źródłach wiedzy i niewiedzy, [oraz]Ku racjonalnej teorii tradycji, [w:] Karl R. Popper, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. S. Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

3. Piotr Witek, Spiskowa interpretacja dziejów jako narracyjna gra kulturowa, "Kultura i Historia" 2002, nr 2.

4. Franciszek Czech, Filmy jako teorie. Filmy Michaela Moore'a jako teorie spiskowe, [w:] Dekonstrukcja czy konstrukcja rzeczywistości? Dylematy społecznego zaangażowania, pod red. P. Plucińskiego i M. Korczyńskiego, Wydawnictwo Bogucki, Poznań 2006.

5. Nikodem Bończa-Tomaszewski, Dlaczego historycy powinni wierzyć w spiski? Teoria spisku w badaniach historycznych, "Fronda" 1999 (zima), 17/18.

Integralnym celem wykładu jest zwrócenie uwagi na konieczność zdecydowanego wyjścia poza - dominujący (niestety) wśród polskich badaczy teorii spiskowych - paradygmat interpretacyjny, który a priori traktuje teorie spiskowe jako wyraz tzw. paranoidalnego stylu/wzoru przejawiającego się w jednostkowych i zbiorowych wyobrażeniach oraz politycznych enuncjacjach stowarzyszonych najczęściej z "praktykami prześladowczymi". Podczas zajęć ukazana zostanie archaiczność i anachroniczność tego paradygmatu (jego znikoma wartość poznawcza) w obliczu nowszych interpretacji oferowanych przez czołowych (zwłaszcza amerykańskich, francuskich, niemieckich) badaczy zjawiska zwanego zbiorczo "teoriami spiskowymi".