Sylabus przedmiotu

• umiejętne korzystanie z wiedzy zdobytej w trakcie zajęć dotyczących epoki brązu i wczesnej epoki żelaza oraz historii starożytnej
• znajomość podstawowych faktów z historii Cesarstwa Rzymskiego
• znajomość i umiejętność posługiwania się mapą fizyczną Europy

• ćwiczenia przedmiotowe
• dyskusja dydaktyczna
• ekspozycja
• klasyczna metoda problemowa
• konsultacje
• objaśnienie lub wyjaśnienie
• opis
• opowiadanie
• pokaz
• z użyciem komputera
• z użyciem podręcznika programowanego

• Goci w świetle źródeł pisanych; Goci a kultura wielbarska
• kultura wielbarska - chronologia, rozprzestrzenienie, obrządek pogrzebowy, typy osad, kultura materialna
• grupa masłomęcka
• etapy migracji Gotów na południowy-wschód; kultura czerniachowska iSântana de Mureş; Goci na Krymie
• grupa dębczyńska
• krąg zachodniobałtyjski
• kontakty Cesarstwa Rzymskiego z Barbaricum - historia kontaktów; szlaki handlowe; fale napływu importów; główne kategorie importów; horyzonty grobów książęcych
• Hunowie w świetle źródeł pisanych i archeologicznych
• przesunięcia ludnościowe w Europie w dobie inwazji Hunów
• okres wędrówek ludów na ziemiach polskich
• kwestia pochodzenia Słowian i pojawienia się ich na ziemiach polskich
• Lubelszczyzna w okresie rzymskim i w okresie wędrówek ludów
• "wcześni koczownicy" w Europie i Azji
• pochodzenie i historia Sauromatów i Sarmatów (pochodzenie według legend i źródeł archeologicznych; udział w najważniejszych wydarzeniach politycznych na stepach nadczarnomorskich; etapy migracji)
• obrządek pogrzebowy i kultura materialna Sarmatów
• Jazygowie na Wielkiej Nizinie Węgierskiej
• sytuacja etniczna na Krymie od wczesnej epoki żelaza po wczesne średniowiecze (Taurowie, Kimmerowie, Grecy, Scytowie, późni Scytowie, Rzymianie, Sarmaci, Goci, Alanowie, Bizancjum)
• Alanowie w okresie wędrówek ludów i we wczesnym średniowieczu

• końcowe zaliczenie pisemne
• obecność na zajęciach
• ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność)
• referat

• końcowe zaliczenie pisemne
• obecność na zajęciach
• ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność)
• referat

PODSTAWOWA LITERATURA – ćwiczenia do okresu rzymskiego i wędrówek ludów

• Bitner-Wróblewska A., From Samland to Rogaland, East-West connections in the Baltic basin during the Early Migration Period, Warszawa 2001.
• Bursche A., Moneta i kruszec w kulturze wielbarskiej w okresie późnorzymskim, Przegląd Archeologiczny 31, 1984, s. 47-90.
• Bursche A., Złote medaliony rzymskie w Barbaricum. Symbolika prestiżu i władzy społeczeństw barbarzyńskich u schyłku starożytności, Światowit, Suplement Series A: Antiquity II, Warszawa 1998.
• Godłowski K., The Chronology of the Late Roman and Early Migration Periods in Central Europe, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Archeologiczne 11, 1970.
• Godłowski K., Chronologia okresu późnorzymskiego i wczesnego okresu wędrówek ludów w Polsce północno-wschodniej, Rocznik Białostocki 12, 1974, s. 8-110.
• Godłowski K., Strefy kulturowe w okresie rzymskim w Europie Środkowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Archeologiczne 22, 1976, s. 13-31.
• Godłowski K., Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzenienia Słowian w V-VII w. n.e., Kraków 1979.
• Godłowski K., Okres wędrówek ludów na Pomorzu, Pomorania Antiqua 10, 1981, s. 131-154.
• Godłowski K., Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985.
• Godłowski K., Ziemie polskie w okresie wędrówek ludów. Problem pierwotnych siedzib Słowian, Barbaricum I, 1989, s. 12-63.
• Godłowski K., Okulicz J., Prowincje kulturowe strefy środkowoeuropejskiej w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie wpływów rzymskich, [w:] T. Malinowski (red.), Problemy kultury wielbarskiej, Słupsk 1981, s. 27-64.
• Jaskanis J., Obrządek pogrzebowy zachodnich Bałtów u schyłku starożytności (I-V w. n.e.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974.
• Kaczanowski P., Importy broni rzymskiej na obszarze europejskiego Barbaricum, Kraków 1992.
• Kokowski A., Lubelszczyzna w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Lublin 1991.
• Kokowski A., Gródek nad Bugiem. Cmentarzysko grupy masłomęckiej, Lublin 1993.
• Kokowski A., Grupa masłomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotów w młodszym okresie rzymskim, Lublin 1995.
• Kokowski A., Schätze der Ostgoten, Stuttgart 1995.
• Kokowski A., Starożytna Polska. Od III w. przed Chrystusem do schyłku starożytności, Warszawa 2005.
• Kokowski A., Goci od Skandzy do Campi Gothorum (od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego), Warszawa 2007.
• Kokowscy E., A., Osadnictwo wczesnośredniowieczne w mikroregionie pomiędzy Huczwą, Bugiem i Bukową na tle osadnictwa grupy masłomęckiej z młodszego okresu rzymskiego, Zamość 1987.
• Kolendo J., Wyprawa po bursztyn bałtycki za Nerona, Pomorania Antiqua X, 1981, s. 25-26.
• Kolendo J., Kontakty Rzymu z barbarzyńcami Europy Środkowej i Wschodniej, [w:] T. Kotula, A. Kunisz, J. Wolski (red.), Starożytny Rzym we współczesnych badaniach, Kraków 1994, s. 211-232.
• Kolendo J., Świat antyczny i Barbarzyńcy. Teksty, zabytki, refleksja nad przeszłością, t. 1-2, Warszawa 1998.
• Krawczuk A., Poczet Cesarzy Rzymskich. Pryncypat, Warszawa 1986.
• Krawczuk A., Poczet Cesarzy Rzymskich. Dominat, Warszawa 1991.
• Kunisz A., Chronologia napływu pieniądza rzymskiego na ziemie Małopolski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969.
• Kunisz A., Znaleziska monet rzymskich z Małopolski, Wrocław 1985.
• Machajewski H., Z badań nad chronologią dębczyńskiej grupy kulturowej w dorzeczu Parsęty, Poznań 1992.
• Machajewski H., Materiały do badań nad obrządkiem pogrzebowym ludności grupy dębczyńskiej, Poznań 1993.
• Madyda-Legutko R., Zróżnicowanie kulturowe polskiej strefy beskidzkiej w okresie lateńskim i rzymskim, Kraków 1996.
• Magomedov B., Černjachovskaja kul’tura. Problema etnosa, Lublin 2001.
• Majewski K., Importy rzymskie na ziemiach słowiańskich, Wrocław 1949.
• Mączyńska M, Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V wieku, Warszawa-Kraków 1996.
• Mączyńska M., Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 90, 2009, s. 7-481.
• Nowakowski W., Rzymskie importy przemysłowe na terytorium zachodniobałtyjskiego kręgu kulturowego, Archeologia 34, 1983, s. 63-104.
• Okulicz J., Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973.
• Pierwotne siedziby Słowian, M. Parczewski (red.), Kraków 2000. (zbiór artykułów K. Godłowskiego)
• Schuster J., Lübsow. Älterkaiserzeitliche Fürstengräber im nördlichen Mitteleuropa, Bonner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichtlichen Archäologie 12, Bonn 2010.
• Skorupka T., Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż gazociągu tranzytowego, II, Wielkopolska, Poznań 2001.
• Strzelczyk J, Goci – rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984.
• Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992.
• Szydłowski J., Trzy cmentarzyska typu dobrodzieńskiego, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Archeologia 11, Bytom 1974.
• Tuszyńska M., Ulkowy. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na Pomorzu Gdańskim, Gdańsk 2005.
• Werner J., Beiträge zur Archäologie des Attila-Reiches, München 1956.
• Wielowiejski J., Kontakty Noricum i Pannonii z ludami północnymi, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
• Wielowiejski J., Życie codzienne na ziemiach polskich w okresie wpływów rzymskich (I-V w.), Warszawa 1976.
• Wielowiejski J., Główny szlak bursztynowy w czasach Cesarstwa Rzymskiego, Wrocław 1980.
• Wolfram H., Germanie, Kraków 1996.
• Wołągiewicz R. Napływ importów rzymskich do Europy na północ od środkowego Dunaju, Archeologia Polski, t. 15, 1970, s. 207-252.
• Zwolski E., Kasjodor i Jordanes. Historia Gocka, czyli scytyjska Europa, Lublin 1984.

PRACE ZBIOROWE i SERIE WYDAWNICZE, z licznymi artykułami tyczącymi się zagadnień z okresu rzymskiego i wędrówek ludów

• Barbaricum. Światowit Supplement Series B – szczególnie tom 8: 2009
• 20 lat archeologii w Masłomęczu, tom I-II, J. Ilkjær, A. Kokowski (red.), Lublin 1998.
• Europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu, P. Łuczkiewicz, M. Gładysz-Juścińska, M. Juściński, B. Niezabitowska, S. Sadowski (red.), Monumenta Studia Gothica IV, 2004, Lublin 2005.
• Die Sîntana de Mureş-Černjachov-Kultur. Akten des Internationalen Kolloquiums in Caputh vom 20. bis 24. October 1995, Kolloquien zur Vor- und Frühgeschichte, t. 2, Fuchs-Gomolka G. (red.), Bonn 1999.
• Die spätrömische Kaiserzeit und die frühe Völkerwanderungszeit in Mittel- und Osteuropa, M. Mączyńska, T. Grabarczyk (red.), Łódź 2000.
• Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, H. Taras, A. Zakościelna (red.), Lublin 2009.
• Kultura przeworska, t. 1, J. Gurba, A. Kokowski (red.), Lublin 1994.
• Kultura przeworska, t. 3, J. Gurba, A. Kokowski (red.), Lublin 1997.
• Kultura przeworska, t. 4, J. Gurba, A. Kokowski (red.), Lublin
• Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, t. 1 i 2, J. Gurba, A. Kokowski (red.), Lublin 1988, 1989.
• seria monografii wydana w ramach MONUMENTA ARCHAEOLOGICA BARBARICA - zielone książki formatu A4 w zbiorze podręcznym (np. Cecele, Weklice, Grzybnica, Opatów, Nadkole, Niedanowo itd.)
• Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, M. Fudziński, H. Paner (red.), Gdańsk 2007.
• PRAHISTORIA ZIEM POLSKICH, t. V, J. Wielowiejski (red.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981.
• Peregrinatio Gothica, J. Kmieciński (red.), Łódź 1986.
• Problemy kultury wielbarskiej, T. Malinowski (red.), Słupsk 1981.
• Sarmaci i Germanie, A Kokowski (red.), Studia Sarmatica, t. 1, Lublin 2004.
• Studia Gothica, tom I-II, A. Kokowski (red.), Lublin 1996, 1997.
• Terra Barbarica. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, A. Urbaniak, R. Prochowicz, I. Jakubczyk, M. Levada, J. Schuster (red.), Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina II, Łódź-Warszawa 2010.
• The turbulent epoch – new materials from the Late Roman Period and the Migration Period, B. Niezabitowska-Wiśniewska, M. Juściński, P. Łuczkiewicz, S. Sadowski (red.), Monumenta Studia Gothica V, Lublin 2009.
• Znaczenie wojen markomańskich dla państwa rzymskiego i północnego Barbaricum, Scripta Archaeologica II, Wielowiejski J. (red.), Warszawa 1982.

+ WSZYSTKIE POZOSTAŁE PUBLIKACJE ZE ZBIORU PODRĘCZNEGO BIBLIOTEKI IA UMCS

+ CZASOPISMA – GŁÓWNIE WIADOMOŚCI ARCHEOLOGICZNE

LITERATURA DO CZĘŚCI ZAJĘĆ POŚWIĘCONYCH SARMATOM

podstawowa

• Sulimirski T., Sarmaci, Warszawa 1979.
• Koczownicy Ukrainy, katalog wystawy, J. Chochorowski (red.), Katowice 1996.
• Kokowski A., Strefy kulturowe w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim na łuku Karpat. Część I – od młodszego okresu przedrzymskiego do młodszego okresu rzymskiego, (w:) Na granicach antycznego świata, Rzeszów 1999, s. 25-44.
• Sarmaci i Germanie, Studia Sarmatica, t. I, A. Kokowski (red.), Lublin 2004.
• Kimmerowie, Scytowie, Sarmaci. Księga poświęcona pamięci profesora Tadeusza Sulimirskiego, J. Chochorowski (red.), Kraków 2004.

uzupełniająca

• Abramova M.P., Vzaimootnošenija Sarmatov s naseleniem pozdneskifskich stepnych gorodišč Nižnego Dnepra, MIA nr 115, 1962, s. 274-283.
• Abramova M.P., Central’noe Predkavkaz’e v sarmatskowe vremja (III v. do n.e. – IV v. n.e.), Moskva 1993.
• Abramova M.P., Rannie Alany Severnogo Kavkaza III-V vv. n.e., Moskva 1997.
• Ajbabin A.I., Etničeskaja istorija rannevizantijskogo Kryma, Simferopol’ 1999.
• Ambroz A.K., Fibuly juga evrapejskoj časti SSSR II v. do n.e.-IV v. n.e., SAI D1-30, Moskva 1966.
• Ambroz A.K., Chronologija drevnostej severnogo Kavkaza V-VII vv., Moskva 1989.
• Anfimov N.V., Glinjanye kuril’nicy sarmatskogo vremeni s severnogo Kavkaza, KSIIMK nr 85, 1955, s. 31-34.
• Antičnye gosudarstva Severnogo Pričernomor’ja, Moskva 1984.
• Arsen’eva T.M., Bezuglov S.I., Toločko I.V., Nekropol’ Tanaisa. Raskopki 1981-1995 gg., Moskva 2001.
• Bokovenko N.A., Tipologija bronzovych kotlov sarmatskogo vremeni v Vostočnoj Evrope, SA nr 4, 1977, s. 228-235.
• Chazanov A.M., Očerki voennogo dela Sarmatov, Moskva 1971.
• Chazanov A.M., Genezis sarmatskich bronzovych zerkal, SA nr 4, 1963, s. 58-71.
• Chrapunov I.N., Mogil’nik Družnoe (III-IV vv, našej ery), Lublin 2002.
• Chrapunov I.N., Drevnjaja istorija Kryma, Simferopol’ 2005.
• Davnja istorija Ukraïni, tom 2, Kiïv 1998.
• Dračuk V.S., Sistemy znakov Severnogo Pričernomor’ja, Kiev 1975.
• Drevnjaja Tavrika, Simferopol’ 2007.
• Drevnosti epochi velikogo pereselenija narodov V-VIII vekov, Moskva 1982.
• Dzigovskij A.N., Očerki istorii Sarmatov Karpato-Dneprovskich zemel’, Odessa 2003.
• Dzigovskij A.N., Ostroverchov A.S., Stekljannaja posuda kak istoričeskoe javlenie v pamjatnikach skifo-sarmatskogo vremeni Ukrainy, Moldovy i Rossijskogo Podon’ja (VI v. do n.e. – IV v. n.e.), Odessa 2000.
• Germania-Sarmatia. Drevnosti central’noj i vostočnoj Europy epochi rimskogo vlijanija i pereselenija narodov, Kaliningrad 2008.
• Gluchov A.A., Glinjanye kuril’nicy iz srednesarmatskich pogrebenij meždureč’ja Volgi i Dona, Donskaja Archeologija nr 2, 2000, s. 29-39.
• Grosu V.I., Chronologija pamjatnikov sarmatskoj kul’tury dnestrovsko-prutskogo meždurec’ja, Kišinev 1990.
• Il’jukov L.S., Vlaskin M.V., Sarmaty meždurec’ja Sala i Manyča, Rostov-na-Donu 1992.
• Jacenko S.A., Znaki-tamgi iranojazyčnych narodov drevnosti i rannego srednevekov’ja, Moskva 2001.
• Knipovič P.N., Tanais, Moskva-Leningrad 1949.
• Kosjanenko V.M., Rol’ bronzovych kolokol’čikov v pogrebal’nom obrjade, (w:) Istoriko-archeologičeskie issldovanija v Azove i na Nižnem Donu v 1994 g., vyp. XIV, Azov 1997, s. 153-164.
• Kovpanenko G.T., Sarmatskoe pogrebenie I v. n.e. na Južnom Buge, Kiev 1986.
• Kurgany stepnogo Kryma, Kiev 1984.
• Kuznecov V.A., Alanskie plemena Severnogo Kavkaza, MIA nr 106, 1962.
• Kuznecova T.M., Zerkala v pogrebal’nom obrjade Sarmatov, SA nr 4, 1988, s. 52-61.
• Maksimenko V.E., Sarmaty na Donu (archeologija i problemy etničeskoj istorii), Donskie Drevnosti, vyp. 6, Azov 1998.
• Marčenko I.I., Siraki Kubani (Po materialam kurgannych pogrebenij Nižnej Kubani), Krasnodar 1996.
• Medvedev A.P., Sarmaty i lesostep’ (po materialam Podon’ja), Voronež 1990.
• Minasjan R.S., Lit’e bronzovych kotlov u narodov stepnej Evrazii (VII v. do n.e. – V v. n.e.), Archeologičeskij Sbornik nr 27, 1986, s. 61-78.
• Moškova M.G., Pamjatniki prochorovskoj kul’tury, SAI D1-10, Moskva 1963.
• Moškova M.G., Proischoždenie rannesarmatskoj (prochorovskoj) kul’tury, Moskva 1974.
• Nižnevolžskij Archeologičeskij Vestnik, Volgograd, vyp. 2:1999; vyp. 3:2000; vyp. 5:2002; vyp. 6:2003; 7:2005.
• Pamjatniki drevnego iskusstva severo-zapadnogo Pričernomor’ja, Kiev 1986.
• Puzdrovskij A.E., Krymskaja Skifija II v. do n.e. – III v. n.e. Pogrebal’nye pamjatniki, Simferopol’ 2007.
• Rikman E.A., Pozdnye sarmaty dnestrovsko-dunajskogo meždureč’ja, SE nr 1, 1966, s. 68-88.
• Sergackov I.V., Sarmatskie kurgany na Ilovle, Volgograd 2000.
• Severnyj Kaukaz i mir kočevnikov v rannem železnom veke, Moskva 2007.
• Simonenko A.V., Roksolani (pošuk archeolohičnich vidnovidnostej), Archeolohija nr 4, 1991, s. 17-28.
• Simonenko A.V., Sarmaty Tavrii, Kiev 1993.
• Simonenko A.V., Lobaj B.I., Sarmaty severo-zapadnogo Pričernomor’ja v I v. n.e. (pogrebenija znati u s. Porogi), Kiev 1991.
• Sinicyn I.V., Drevnie pamjatniki v nizov’jach Eruslana (po raskopkam 1954-1955 gg.), MIA nr 78, 1960, s. 10-168.
• Skify i Sarmaty, Kiev 1977.
• Skripkin A.S., Aziatskaja Sarmatija. Problemy chronologii i ejo istoričeskij aspekt, Saratov 1990.
• Smirnov K.F., Savromaty, Moskva 1964.
• Smirnov K.F., Sarmaty i utverždenie ich gosudarstva v Skifii, Moskva 1984.
• Smirnov K.F., Petrenko V.G., Savromaty Povolž’ja i južnogo Priural’ja, Moskva 1963.
• Stepi evrapejskoj časti SSSR v skifo-sarmatskoe vremja, Moskva 1989.
• Sto let černjachovskoj kul’ture. Sbornik naučnych statej, Kiev 1999.
• Symonovič E.A., Naselenie stolicy pozdeskifskogo carstva (po materialam vostočnogo mogil’nika Neapol’ja Skifskogo), Kiev 1983.
• Ščukin M.B., Sarmaty na zemljach k zapadu ot Dnepra i nekotorye sobytija I v. v Central’noj i Vostočnoj Evrope, SA nr 1, 1989.
• Šelov D.B., Tanais i Nižnij Don v pervye veka našej ery, Moskva 1972.
• Šilov V.P., Očerki po istorii drevnich plemen Nižnego Povolž’ja, Leningrad 1975.
• Vasil’ev V.N., K voprosu o sarmatskich kamennych žertvennikach kočevnikov južnogo Urala, Ufimskij Archeologičeskij Vestnik nr 1, 1998, s. 25-43.
• Vysotskaja T.N., Pozdnye skify v jugo-zapadnom Krymu, Kiev 1972.
• Vysotskaja T.N., Ust’-Al’minskoe gorodišče i nekropol’, Kiev 1994.
• Zaseckaja I.P., Problemy sarmatskogo zvernogo stilja, SA nr 3, 1989, s. 35-47.
• Zaseckaja I.P., Kul’tura kočevnikov južnorusskich stepej v gunnskuju epochu (konec IV-V vv.), Sankt-Peterburg 1994.
• Zubar’ V.M., Chersones Tavričeskij i rimskaja imperija. Očerki voenno-političeskoj istorii, Kiev 1994.
• Bârcă V., Nomazi ai stepelor. Sarmaţii timpurii în spaţiul Nord-Pontic (sec. II-I A. Chr.) [Nomads of steppes. The Early Sarmatians in the North-Pontic Region (2^nd – 1^st C. B.C.)], Cluj-Napoca 2006.
• Bârcă V., Istorie şi civilizaţie. Sarmaţii în spaţiul est-carpatic (sec. I A. Chr. – începutul sec. II P. Chr.) [History and civilisation. The Sarmatians in the East Carpathians Region (1^st century BC – beginning of the 2^nd century AD)], Cluj-Napoca 2006.
• Bichir Gh., La civilisation des Carpes (II^e – III^e siécle de n.é.) Á lumiére des fouilles archéologiques de Poiana-Dulcesti, de Butnaresti et de Padureni, Dacia t. XI, 1967.
• Bichir Gh., Les Sarmates aux Bas-Danube, Dacia t. XXI, 1977.
• Bichir Gh., Date noi cu privire la patrunderea Sarmatilor în teritoriul geto-dacic (I), Studii si cercetari de istorie veche t. 44, nr 2, 1993.
• Diaconu G., Tîrgsor necropola din secolele III-IV e.n., Bucuresti 1965.
• Harhoiu R., Die frühe Völkerwanderungszeit in Rumänien, Archaeologia Romanica, Bukarest, 1997.
• Im Zeichen des goldenen Greifen. Königsgräber der Skythen, München-Berlin-London-New York 2008.
• Lebedynsky I., Les Sarmates. Amazones et lanciers cuirassés entre Oural et Danube VII^e siècle av. J.-C. – VI^e siècle apr. J.-C, 2002.
• Mordvintseva V., A Typology of the Sarmatian Phalerae III Century BC – II Century AD, Acta Archaeologica, vol. 69, 1999, s. 137-147.
• Párducz M., A szarmatakor emlékei Magyaroszágon I (Denkmäler der Sarmatenzeit Ungarns I), Archaeologia Hungarica nr XXV, 1941.
• Párducz M., A szarmatakor emlékei Magyaroszágon II (Denkmäler der Sarmatenzeit Ungarns II), Budapest 1944.
• Párducz M., A szarmatakor emlékei Magyaroszágon III (Denkmäler der Sarmatenzeit Ungarns III), Archaeologia Hungarica nr XXX, 1950.
• Vaday A.H., Die Sarmatischen Denkmäler des Komitats Szolnok. Ein Beitrag zur Archäeologie und Geschichte des sarmatischen Barbaricums, Budapest 1989.
• Werner J., Beiträge zur Archäologie des Attila-Reiches, München 1956.

Materialy po archeologii, istorii i etnografii Tavrii, vyp. I-XI, Simferopol’ 1990-2006.

Bosporskie Issledovanija, t. I-XVI, Kercz 2001-2007.

Cel zajęć: prezentacja źródeł archeologicznych do rekonstrukcji sytuacji kulturowej i politycznej w Europie środkowej i wschodniej od początków cywilizacji celtyckiej po rozwiniętą fazę okresu wędrówek ludów (VI/V w. p.n.e. – początek VI wieku n.e.); charakterystyka kultur archeologicznych; powiązania interkulturowe ludów barbarzyńskiej Europy; kontakty z wysoko rozwiniętymi cywilizacjami antycznymi; zagadnienia związane z życiem codziennym społeczności starożytnych.