Sylabus przedmiotu

Wykład ma charakter obowiązkowy.

• objaśnienie lub wyjaśnienie
• wykład informacyjny

1. Poetyka w literaturoznawstwie, jej przedmiot, podziały. Poetyka a retoryka i stylistyka.
2. Kategorie analizy stylistycznej i genologicznej utworu lirycznego.
3. Tradycyjny podział rodzajowy i gatunkowy literatury, wyznaczniki rodzajów literackich.
4. Historyczność i zmienność gatunku literackiego na przykładzie ody.
5. Koronne gatunki epickie: epos i powieść.
6. Odrębność cech rodzajowych dramatu, rodzaje dramatu.
7. Narrator i narracja - przemiany i odmiany.
8. Powieść homofoniczna i polifoniczna. Teoria Bachtina.
9. Struktura i semantyka utworów fabularnych. Fabularność, niefabularność, afabularność.
10. Przestrzeń (fizyczna i semiotyczna) w literaturze. Pojęcie chronotopu.
11. Konstrukcje czasu w literaturze.

• egzamin pisemny
• obecność na zajęciach

Obecność na wykładzie.

Podręczniki:

1. Korwin-Piotrowska Dorota, Poetyka. Przewodnik po świecie tekstów, Kraków 2011.
2. Chrząstowska Aleksandra, Wysłouch Seweryna, Poetyka stosowana, wyd. trzecie zmieniony.
3. Kulawik Adam, Poetyka.Wstęp do teorii dzieła literackiego, wyd. dowolne.

Lektury obowiązkowe:

1. Bachtin Michał, Epos a powieść, [w:] Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", s.1, Wrocław 1977.
2. Owczarek Bogdan, Poetyka powieści niefabularnej, Warszawa 1999.
3. Lotman Jurij, Problem przestrzeni artystycznej, [w:] Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", s.2, Wrocław 1977.
4. Stanzel Franz,Typowe formy powieści [w:]Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym. Antologia, wybór, oprac. i przekł. R. Handke, Kraków 1980.
5. Bartoszyński, Problem konstrukcji czasu w utworach epickich, [w:] Problemy teorii literatury,seria 2, Wrocław 1987.

Poetyka – zagadnienia egzaminacyjne

Wiedza:

1. Pojęcie poetyki; poetyka opisowa i normatywna; podziały poetyki; poetyka a retoryka i stylistyka.
2. Rodzaje konstrukcji prozodyjnych i sposoby ich segmentacji w języku polskim; wiersz a proza; wiersz składniowy a askładniowy; metryczny a niemetryczny; strofa a strofoida; rodzaje strof (charakterystyka podstawowych typów strof: saficka, mickiewiczowska, sonet).
3. Konstrukcja polskiego wiersza średniowiecznego; sylabizm, sylabotonizm i tonizm w wersyfikacji polskiej.
4. Pojęcie stylu językowego i stylu artystycznego; rodzaje środków stylistycznych; trzy teorie metafory wg M. Blacka. Pojęcie stylizacji.
5. Tradycyjny podział rodzajowy literatury. Wyznaczniki rodzajów literackich.
6. Podział wypowiedzi literackich: podstawowe gatunki liryki, epiki i dramatu (sonet, oda, tren, epos, bajka, nowela, powieść, tragedia, komedia), klasyfikacja liryki na podstawie sytuacji lirycznych.
7. Epos a powieść w ujęciu Bachtinowskim.
8. Historyczność i zmienność gatunku literackiego.
9. Odrębność cech rodzajowych dramatu, teorie dramatu.
10. Pojęcie podmiotu literackiego jako osoby mówiącej w tekście literackim; podmiot jawny i ukryty w epice i liryce; typy liryki ze względu na konstrukcję podmiotu lirycznego; charakterystyka zjawiska transpozycji form osobowych; liczba podmiotów w utworze; typy narracji; rozwarstwienie podmiotu literackiego (bohater mówiący, podmiot mówiący a autor).
11. Rodzaje wypowiedzi podmiotu mówiącego i postaci w utworze literackim – znajomość terminów: mowa niezależna, zależna, pozornie zależna; monolog, dialog i polilog; opowiadanie i opis; monolog wypowiedziany a monolog wewnętrzny, monolog pisany (mimetyzm formalny), strumień świadomości, technika punktów widzenia w narracji (wg Poetyki stosowanej).
12. Przemiany narracji w powieści XIX- XXI w.
13. Powieść homofoniczna i polifoniczna.
14. Specyfika wypowiedzi autotematycznej.
15. Postać literacka; konstrukcja i typy postaci literackich (ujęcie strukturalne, ujęcie antropologiczne).
16. Kompozycja tekstu literackiego – pojęcie i sposoby realizacji ram tekstu (tytuły, śródtytuły, podtytuły, motta), rodzaje i typy kompozycji tekstów literackich (otwarta, zamknięta, klamrowa, ramowa, szkatułkowa, sylwiczność, kolaż tekstowy).
17. Pojęcia: fabuła, akcja, przedakcja, wątek; struktura akcji w ujęciu tradycyjnym (zawiązanie – rozwinięcie – punkt kulminacyjny – rozwiązanie; rola rozpoznania, perypetii). Fabuła w ujęciu strukturalistycznym. Fabularność, niefabularność, afabularność.
18. Przestrzeń i czas w literaturze – przestrzeń w literaturze (przestrzeń świata przedstawionego, przestrzeń semiotyczna), przestrzeń w dramacie (przestrzeń sceniczna, teatralna), przestrzeń w powiązaniu z czasem (czas sceniczny, czas teatralny, mikrokosmos sceniczny, makrokosmos teatralny, czas narracji i fabuły wobec czasu zewnętrznego), typy struktury czasowej utworu (opowiadanie relacjonujące, prezentacja sceniczna, retrospekcje, antycypacje, inwersja, retardacja, symultanizm ).

Umiejętności:

1. Analiza wiersza pod względem wersyfikacyjnym:
   • określenie metryczności/niemetryczności wiersza;
   • w przypadku wiersza metrycznego – określenie zastosowanego systemu metrycznego; określenie metrum, formatu wiersza sylabicznego, sylabotonicznego, tonicznego;
   • określenie wiersza pod względem obecności rymów (wiersz biały, rymowy – parametry rymów: obszar współbrzmienia; związek z akcentem; stopień dokładności, układ rymów);
   • w przypadku wiersza stroficznego określenie parametrów strofy: liczba wersów, układ rymów, izometryczność, heterometryczność strofy;
   • wskazanie przerzutni (klauzulowych).
2. Analiza stylistyczna tekstu:
   • wskazanie w tekście i nazwanie zastosowanych środków stylistycznych, z rozpoznaniem sfery wyborów stylistycznych (np. brzmieniowa, leksykalna);
   • określenie funkcji zastosowanych środków;
   • interakcyjny opis wybranego wyrażenia metaforycznego.
3. Analiza tekstu lirycznego i/lub epickiego pod względem konstrukcji podmiotu mówiącego:
   • określenie liczby podmiotów;
   • określenie sposobów ujawniania się podmiotów;
   • rozpoznanie typu liryki ze względu na konstrukcję podmiotu lirycznego;
   • w przypadku narracji – określenie typu narratora i rodzaju narracji.
4. Analiza formy wypowiedzi podmiotów mówiących i postaci:
   • określenie sposobu wprowadzenia wypowiedzi postaci do tekstu; określenie formy podawczej wypowiedzi (monolog, dialog, polilog postaci, rozpoznanie mowy zależnej, niezależnej, pozornie zależnej);
   • w przypadku monologu – określenie jego typu ( monolog postaci w epice: monolog wewnętrzny, wypowiedziany, pisany, w liryce: wyznanie, monolog retoryczny, narracyjny i w dramacie: apart, monolog właściwy, tyrada).
5. Rozpoznawanie wypowiedzi autotematycznej.
6. Rozpoznawanie rodzajów kompozycji tekstu literackich (otwarta, zamknięta, klamrowa, ramowa, szkatułkowa, sylwiczność, kolaż tekstowy).
7. Analiza struktury fabularnej utworu epickiego:
   • określenie liczby wątków, przebiegu fabuły, akcji;
   • analiza strukturalna opowiadania (rozpoznawanie i określanie funkcji: „rdzeni”, „kataliz”; informacji i oznak „właściwych”).
8. Analiza czasu i przestrzeni w utworze literackim (przestrzeń świata przedstawionego, przestrzeń semiotyczna), przestrzeń w powiązaniu z czasem (czas narracji i fabuły wobec czasu zewnętrznego), typy struktury czasowej utworu (opowiadanie relacjonujące, prezentacja sceniczna, retrospekcje, antycypacje, inwersja, retardacja, symultanizm ).

Kryteria oceny egzaminu pisemnego z poetyki:

1. Zgodność wypowiedzi z tematem.

2. Stopień poprawności analiz oraz formułowanych tez i wniosków.

3. Stopień poprawności formalnej.

Ocena dostateczna: wypowiedź jedynie częściowo na temat, analizy tylko częściowo poprawne, tezy i konkluzje niekompletne, błędy merytoryczne, błędy językowe i nieporadności w formułowaniu wypowiedzi.

Ocena dobra: wypowiedź na ogół na temat, analizy z niewielkimi uchybieniami, na ogół logiczny wywód, jedynie drobne błędy językowe.

Ocena bardzo dobra: wypowiedź w pełni zgodna z zagadnieniem, uporządkowana logicznie, tezy i konkluzje formułowane sa bez zarzutu, język wypowiedzi poprawny, sprawne, bezbłędne analizy.